Czym jest zdrowie?
Światowa Organizacja Zdrowia w swej konstytucji z 1946 roku określiła zdrowie jako „stan pełnego fizycznego, umysłowego i społecznego dobrostanu, a nie tylko całkowity brak choroby czy kalectwa". W ostatnich latach definicja ta została uzupełniona o sprawność do „prowadzenia produktywnego życia społecznego i ekonomicznego” a także wymiar duchowy.
W innych, opracowanych w ostatnich latach definicjach, określa się zdrowie jako:
- zdolność do normalnego funkcjonowania organizmu mając na względzie wszystkie jego organy i funkcje,
- zdolność do adaptacji w zmieniającym się środowisku,
- pewien potencjał fizyczny lub psychiczny, dający możliwość rozwijania aktywności,
- wyraz równowagi i harmonii możliwości fizycznych, psychicznych i społecznych osoby ludzkiej.
We współczesnym podejściu do zdrowia przyjmuje się tzw. koncepcje holistyczną, która traktuje zdrowie człowieka jako „całość”, na którą składają się cztery wymiary zdrowia, wzajemnie ze sobą powiązane, które w uproszczeniu można opisać w następujący sposób:
- zdrowie fizyczne (somatyczne) – prawidłowe funkcjonowanie organizmu, wszystkich jego układów i narządów;
- zdrowie psychiczne – bardzo trudne do zdefiniowania, można wyróżnić zdrowie:
- umysłowe – zdolność do jasnego, logicznego myślenia,
- emocjonalne – zdolność do rozpoznawania własnych uczuć i wyrażania ich w odpowiedni sposób; umiejętność radzenia sobie ze stresem, napięciami, depresją, lękiem;
- zdrowie społeczne – zdolność do utrzymywania prawidłowych relacji z innymi ludźmi i pełnienia ról społecznych;
- zdrowie duchowe – u niektórych ludzi związane z wiarą i praktykami religijnymi, u innych z ich osobistym „credo”, zasadami, zachowaniami i sposobami utrzymania wewnętrznego spokoju.
- Styl życia – zbiór decyzji (działań) jednostki, które wpływają na jego zdrowie i które jednostka może w mniejszym lub większym stopniu kontrolować (ok. 50-52% ogółu wpływów).
- Środowisko – wszystkie jego elementy, zewnętrzne w stosunku do ciała ludzkiego, na które jednostka nie ma wpływu lub jest on bardzo ograniczony (ok. 20%).
- Biologia człowieka (czynniki genetyczne) – wszystkie cechy związane z biologią organizmu ludzkiego, w tym czynniki genetyczne, wiek, płeć (ok. 20%).
- Organizacja opieki medycznej – dostępność, jakość, organizacja, rodzaj, zasoby opieki medycznej (ok. 10-15%).
Powszechnie uważa się, że momentem przełomowym dla zmiany postrzegania czynników warunkujących zdrowie ludzi, był raport ministra zdrowia Kanady M. Lalonde, który stanowił podstawę polityki zdrowotnej państwa.
Marc Lalonde urodzony 26 lipca 1926 – minister zdrowia i opieki społecznej Kanady. W 1974 opublikował raport „A New Perspective on the Health of Canadians”.
M. Lalonde zaproponował w nim koncepcję „pól zdrowia”, w której wyróżnił cztery grupy czynników warunkujących zdrowie:
